Tanzimatın İki Ucu

“Bu araştırma ile Tanzimat ve sonrasında etki alanı giderek genişleyen Batı’ya yönelişin kronolojik seyrinden çok, dönemlerindeki sosyal ve siyasal değişmelerin birer canlı tanığı olan aydınlar üzerinde yapılacak monografi çalışmalarının, Batı kültürü ve eğitim akışının söz konusu değişmeye olan özel etkisi hakkında bir fikir vereceği şeklinde varsayım doğrulanmaktadır. Osmanlı’da Batılılaşma düşünmesinin hayata geçirildiği ilk alan, on sekizinci yüzyılın ilk yarısında açılan modern askerî okullar ve Batı’ya öğrenci gönderilmesi örneklerinde olduğu gibi, eğitim alanı olmuştur. Bu itibarla, yeniliklerin benimsenmesi ve halka intikalinde Batılılaşmanın eğitim kanadını temsil eden aydınların önemli ölçüde pay sahibi oldukları düşünülebilir. Bu çerçevede, ilk aydın hareketinin de eğitimcilerle başlatıldığı söylenebilir. Münif Paşa ve Ali Suavi Batılılaşmanın eğitim kanadında yer alan iki Osmanlı aydınıdır. Zamanla değişen görevlerine ve hizmet alanlarına rağmen, gerek ülke içi, gerekse ülke dışı sorunlarda ve özellikle de Batılılaşma ve ürünleri karşısında her ikisi de farklı tutumlara sahiptir."(...) “Tanzimat’ın İki Ucu” olarak nitelediği bu iki önemli çehreyi eserinin eksenine yerleştiren İsmail Doğan, Münif Paşa ve Ali Suavi’nin şahsında Tanzimat’ın bilim, kültür ve eğitim anlayışına ayna tutmakta ve söz konusu açılardan “imparatorluğun en uzun yüzyılı’nı gerek bilgi gerekse belge bakımından doyurucu şekilde çözümlemekte... Değişme ve/veya değişememenin güncel bunalımları İsmail Doğan’ın çalışmalarında tarihsel ve güncel arasında bu kadar yakınlaşmanın zor rastlanacağı canlı bir tema çıkıyor okuyucunun karşısına... Kısaca bu eser, ancak düştüğümüz yerden kalkabileceğimizin inandırıcı kanıtlarını içeriyor.