1931’de Gaziantep’te doğdu. Gaziantep Lisesinden sonra Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde burslu, Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Felsefe Bölümünde dinleyici öğrenci olarak öğrenim gördü (19531957). Özellikle, “bir gerçeklik bilimi olarak sosyoloji” anlayışı bağlamında hocaları Hans Freyer ve Tahir Çağatay’dan derinden etkilendi. 1965’te Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde Din Sosyolojisi Araştırma Görevlisi oldu. “Türkiye’de İlk Tarikat Zümreleşmeleri Üzerine Din Sosyoloji Açısından Bir Araştırma” adlı teziyle doktora derecesini aldı (1970). Diğer akademik derecelerini de Ankara Üniversitesinde alan Ayas, İlahiyat Fakültesinde Din Sosyolojisi Kürsü Başkanı, İnönü Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Kurucu Başkanı, Gaziantep Üniversitesi Şanlıurfa İlahiyat Fakültesi Kurucu Dekanı, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Başkanı olarak hizmet etti. Sosyoloji kuramı, din sosyolojisi, eğitim sosyolojisi ve bu disiplinlerle ilgili konularda dersler verdi. Sonuncu görevinde iken 1998’de Emekli Profesör olarak ayrılmakla birlikte, Sosyal Bilimler Enstitüsündeki yüksek lisans ve doktora derslerini Şubat 2001’e kadar sürdürdü. Çalışmalarından bâzıları şunlardır:
Muhyiddîn İbn ul.Arabî'nin Menkabeleri, (Ebu’lHasen elKarî’den, Abdulkadir Şener’le birlikte çeviri), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayını, Ankara, 1972, 2. bs. İbn Arabî’nin Menkıbeleri ismiyle, İz Yayıncılık, İstanbul, 2009; esSiyaset ulMedeniyye, (Farabî’den, Mehmet Aydın ve Abdulkadir Şener’le birlikte çeviri), Kültür Bakanlığı Yayınları: 353, İstanbul, 1980; Hz. Muhammed Mekke’de, (W. Montgomary Watt’tan, Azmi Yüksel’le birlikte çeviri), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları: 175, Ankara, 1986; Türkiye'de İlk Tarikat Zümreleşmeleri Üzerine Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1991; 2. baskı: Türkiye’de İlk Tarikat Zümreleşmeleri –Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma– başlığıyla, İz Yayıncılık, İstanbul, 2008; Kur’ânı Kerim’de Çalışma Kavramı –Sosyolojik Bir Yaklaşma–, Akademi Kitabevi, İzmir, 1994; Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (Ruth A. Wallace ve Alison Wolf’tan, Leyla Elbruz’la birlikte çeviri), Punto Yayıncılık, İzmir, 2004.
